Uw zoekacties: Hollandsche electrische spoorweg-maatschappij

923 Hollandsche electrische spoorweg-maatschappij ( Het Utrechts Archief )

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiƫrarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiƫrarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inleiding
In 1898 werd de Hollandsche Electrische Spoorwegmaatschappij (HESM) opgericht, met als zetel Amsterdam. Op 22 juni 1898 werd hiervoor de Koninklijke goedkeuring verkregen. Doel van de maatschappij was in eerste instantie de de aanleg en exploitatie (of in overleg met de Minister van Waterstaat doen exploiteren) van een lokaalspoorweg Amsterdam (-Sloten)-Haarlem. Hiervoor was reeds op 16 november 1897 een concessie verleend aan dhr. T. Sanders, die na de oprichting van de HESM werd benoemd tot directielid van de maatschappij. Zijn concessie werd bij de oprichting door de maatschappij overgenomen. Daarnaast het exploiteren van aan anderen toebehorende vervoermiddelen in Nederland en aangrenzende landen. Vanaf de statutenwijziging in 1903 was de maatschappij tevens bevoegd tot het leveren van elektrische stroom voor licht- en krachtdoeleinden en zaken die volgens de Raad van Commissarissen met de voorgeschreven werkkring in verband stonden.
Naast het doel om een elektrische lokaalspoorweg aan te leggen op het traject Amsterdam-Haarlem, ontstonden er al gauw plannen voor het aanleggen van diverse tramwegen in de Haarlemmermeer en omgeving:
- een spoorweg van Amsterdam over Aalsmeer, Hoofddorp, Venneperdorp en Oude Wetering naar Leiden,
- een spoorweg van Hoofddorp naar Haarlem,
- een spoorweg van Aalsmeer over Uithoorn, Mijdrecht, Wilnis en Vinkeveen naar Nieuwersluis,
- een spoorweg van Amstelveen over Uithoorn, Nieuwveen en Aarlanderveen naar Alphen a/d Rijn.
Uiteindelijk werden op deze trajecten geen tram- maar lokaalspoorwegen aangelegd. Van het idee van elektrische tractie stapte men echter af, de spoorwegen werden gewoon bereden door stoomtreinen. Naast deze trajecten had men plannen om een tramweg aan te leggen van Alphen over Waddinxveen naar Rotterdam. Deze is uiteindelijk echter niet aangelegd.
De realisatie van de Haarlemmermeerplannen verliep voorspoediger dan die van het oorspronkelijke plan voor de spoorweg Amsterdam-Haarlem. Na lang en vruchteloos onderhandelen met de gemeente Amsterdam en de Minister van Waterstaat, over de richting van de spoorweg, werd de onteigeningswet voor de spoorweg op 12 januari 1903 ingetrokken. Al snel werd er een nieuwe concessieaanvraag gedaan door een aantal zakenlieden uit Amsterdam, die voor dat doel de Electrische Spoorwegmaatschappij (ESM) hadden opgericht. Met deze maatschappij heeft de HESM nog diverse malen aan de onderhandelingstafel gezeten in verband met de kruising van spoorwegen. Gevolg van de intrekking van de onteigeningswet was, dat de plannen voor de spoorweg Amsterdam-Haarlem konden worden losgemaakt van de plannen voor de Haarlemmermeerlijnen. Over deze laatste spoorweg werden direct nieuwe plannen naar de regering, provincies en gemeenten gestuurd. De voortgezette onderhandelingen over de spoorweg Amsterdam-Haarlem bleven zonder resultaat en na een aantal verlengingen werd de concessie op 19 juni 1909 definitief ingetrokken.
Inmiddels had men per 16 februari van datzelfde jaar een concessie weten te verwerven voor de Haarlemmermeerspoorwegen en kon begonnen worden met de aanleg van:
- Aalsmeer-Haarlem (in gebruik genomen op 2 augustus 1912)
- Hoofddorp-Leiden (in gebruik genomen op 2 augustus 1912)
- Aalsmeer-Amsterdam, met een zijtak richting Haarlem (in gebruik genomen op 1 mei 1915)
- Aalsmeer-Uithoorn (in gebruik genomen op 1 juli 1914)
- Bovenkerk-Uithoorn (in gebruik genomen op 1 mei 1915)
- Uithoorn-Alphen a/d Rijn (in gebruik genomen op 1 augustus 1915)
- Uithoorn-Nieuwersluis, met een zijtak richting Alphen a/d Rijn (in gebruik genomen op 1 december1915)
- Nieuwveen-Ter Aar (in gebruik genomen op 2 februari 1918; N.B. de overeenkomst voor het aanleggen van deze spoorweg werd pas gesloten op 13 maart 1917)
De Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij (HSM), die er in 1901 in was geslaagd om via een tussenpersoon alle aandelen HESM op te kopen, nam de exploitatie van bovengenoemde spoorwegen op zich. Deze exploitatie leverde echter verlies op, aangezien de gemaakte kosten veel hoger uitvielen dan de behaalde winst. Per 31 december 1935 zegde de HSM het exploitatiecontract op. Op last van de Minister van Waterstaat werd per 1 januari 1936 het verkeer op de spoorwegen Hoofddorp-Leiden, Uithoorn- Alphen a/d Rijn en Nieuwveen-Ter Aar volledig stopgezet en mochten op de spoorwegen Haarlem-Hoofddorp- Uithoorn-Nieuwersluis en Aalsmeer-Uithoorn alleen nog goederen vervoerd worden (op de laatste spoorweg was dit reeds met ingang van 6 oktober 1935 het geval). De spoorwegen Haarlem-Nieuwersluis, Amsterdam-Uithoorn en Aalsmeer-Amsterdam werden aan de HSM verkocht. De HESM ging met ingang van 1 januari 1936 in liquidatie.

Kenmerken

Datering:
1898-1945
Toegangstitel:
Inventaris van het archief van de Hollandsche electrische spoorweg-maatschappij 1898-1945
Auteur:
Medewerkers project 'Historisch archief Nederlandse Spoorwegen', in samenwerking met het Nederlands Spoorwegmuseum
Datering toegang:
2000
Openbaarheid:
Volledig openbaar
Rechtstitel:
Opneming in beheer van een particulier, niet in eigendom verkregen
Omvang:
8,24 m zuurvrije dozen