Mijn Studiezaal (inloggen)
715-2 zoutziederij c.m. en a.c.j. van eelde te utrecht ( Het Utrechts Archief )
715-2
zoutziederij c.m. en a.c.j. van eelde te utrecht
Inleiding
Voorwoord
Geschiedenis
Ontwikkeling van de zoutindustrie in Nederland
715-2 zoutziederij c.m. en a.c.j. van eelde te utrecht
Inleiding
Ontwikkeling van de zoutindustrie in Nederland
In de ontwikkeling van de Nederlandse zoutindustrie als tak van nijverheid is duidelijk een drietal perioden te onderscheiden.
De eerste periode strekt zich uit tot ca. 1500 en wordt gekenmerkt door het feit, dat op grote schaal zout werd gewonnen uit het zilte veen van de Zuid-Hollandse en Zeeuwse eilanden en van Noordwest-Brabant. Zouthoudende turf werd verbrand tot as; uit deze as werd door middel van het zogenaamde openpannenprocédé zout gewonnen. Dit proces werd bedreven in open pannen-platte ijzeren bakken-die ondergebracht waren in kleine primitieve gebouwen, veelal aangeduid als zoutketen.
De eerste periode strekt zich uit tot ca. 1500 en wordt gekenmerkt door het feit, dat op grote schaal zout werd gewonnen uit het zilte veen van de Zuid-Hollandse en Zeeuwse eilanden en van Noordwest-Brabant. Zouthoudende turf werd verbrand tot as; uit deze as werd door middel van het zogenaamde openpannenprocédé zout gewonnen. Dit proces werd bedreven in open pannen-platte ijzeren bakken-die ondergebracht waren in kleine primitieve gebouwen, veelal aangeduid als zoutketen.
De tweede periode, van ca. 1500-1900, is specifiek in die zin dat de Nederlandse zoutindustrie vrijwel geheel was aangewezen op de import van ruw steenzout uit de omringende landen zoals Duitsland, Engeland, Frankrijk, Portugal, Spanje em zelfs Curaçao. Door dit ruwe steenzout op te lossen in (zee)water, verkreeg men een onzuivere pekel. Na filtratie werd de pekel verhit en ingedampt, zodat uiteindelijk het keukenzout uitkristalliseerde. Nadat het zout geraffineerd was, werd het uit de pannen geschept en in bergplaatsen gestort om te drogen. Hierna werd het in zakken gedaan en naar de consument vervoerd. De Nederlandse zoutindustrie was in deze periode meer een veredelingsindustrie; zij beperkte zich vrijwel geheel tot de omzetting van ruw zout in geraffineerd zout.
De derde periode in de ontwikkeling van de Nederlandse zoutindustrie werd ingeluid met de exploratie van de bodemgesteldheid van Oost-Nederland aan het einde van de 19e en in het begin van de 20e eeuw. In de Nederlandse bodem werden, bij Delden in 1869 en bij Boekelo in 1911, zoutlagen aangetroffen die, zoals naderhand bleek, voldoende voorraad zout bevatten om het gehele wereldverbruik gedurende enige honderden jaren te dekken. Naar aanleiding van deze exploratie-resultaten werd in 1918 de N.V. Koninklijke Nederlandse Zoutindustrie opgericht. Deze ging in 1919 een overeenkomst aan met de leden der Zoutconventie (waarbij de firma Van Eelde was aangesloten), die inhield dat de leden der Zoutconventie zich verplichtten op bepaalde voorwaarden een zekere hoeveelheid zout van de K.N.Z. af te nemen. Dit kwam neer op ongeveer 50% van de omzet.
Het is duidelijk, dat het voor bedrijven die gebaseerd waren op de verwerking van geïmporteerd ruw zout, moeilijk concurreren was met een industrie die gebruik maakte van in de onmiddellijke nabijheid aanwezige steenzoutvoorraden. De eigen produktie van de ziederijen werd zo onbeduidend, dat men besloot de bedrijven te sluiten. Hiermee kwam het zoutmonopolie aan de K.N.Z., later de A.K.Z.O.
Archief
Addendum
Literatuur
laatste wijziging 08-08-2023
199 beschreven archiefstukken
Inventaris
laatste wijziging 08-08-2023
199 beschreven archiefstukken
Kenmerken
Datering:
1750-1924
Toegangstitel:
Inventaris van het archief van de zoutziederij C.M. en A.C.J. van Eelde te Utrecht 1750-1924
Auteur:
E.E. Richter-van den Bogaard
Datering toegang:
1978 / 2004
Notabene:
Vanwege ruimtegebrek bewaren wij dit archief niet in ons eigen depot. U kunt dit archief inzien door het aan te vragen via ons aanvraagformulier: https://hetutrechtsarchief.nl/aanvragen
Openbaarheid:
Volledig openbaar
Rechtstitel:
Opneming in beheer van een particulier, niet in eigendom verkregen
Omvang:
10,73 m zuurvrije dozen
Bijzonderheden:
Vanwege ruimtegebrek bewaren wij dit archief niet in ons eigen depot. U kunt dit archief inzien door het aan te vragen via ons aanvraagformulier: https://hetutrechtsarchief.nl/aanvragen
Rubrieken:
Categorie:
laatste wijziging 08-08-2023
199 beschreven archiefstukken
