Mijn Studiezaal (inloggen)
450 Stevensfundatie te Utrecht ( Het Utrechts Archief )
450
Stevensfundatie te Utrecht
Inleiding
Geschiedenis
450 Stevensfundatie te Utrecht
Inleiding
Geschiedenis
Bij holografisch testament van 18 juni 1853 bestemde de in 1857 overleden notaris Gerardus Hendrikus Stevens een deel van zijn vermogen tot het stichten van vrije woningen voor protestantse ambachtslieden. Deze Stevensfundatie moest beheerd worden door drie administrateurs, die rekenplichtig waren aan de burgemeester en de secretaris van de stad.
De administrateurs kochten een terrein aan dat behoord had tot het Heilige Kruisgasthuis. Op dat terrein, gelegen aan de Kruissteeg (vanaf 1869 Kruisstraat) en op de hoek van de Biltstraat, verrees in 1860 de Stevensfundatie, die 50 huisjes omvatte (Kruisstraat 2-94 en Biltstraat 89-93). De huisjes waren gelegen op een binnenplein, dat versierd was met grasperken en heesters en dat van de Kruisstraat afgescheiden was door een ijzeren hek. De zes huisjes in het midden, waarvan de twee middelste een bovenwoning hadden, sprongen vooruit, zodat aan weerszijden een inspringend vierkant pleintje was ontstaan. In het midden van beide pleintjes stond een grote hardstenen pomp. Op het achterterrein, dat omgeven was door een muur, waren bleekvelden en vier pompen te vinden.
De vrijwoningen waren bestemd voor protestantse ambachtslieden, die door handenarbeid in hun onderhoud konden voorzien. Een gevolg hiervan was, dat bij overlijden van een man, zijn weduwe met de kinderen het huis moest verlaten; de vrouw oefende immers geen ambacht uit. Overleed echter een vrouw, dan mocht de weduwnaar met de kinderen in het huis blijven wonen. Pas in de jaren ’30 van de twintigste eeuw is deze regel versoepeld.
Aan de overkant van de Stevensfundatie werd in 1866 de Rijks HBS gebouwd en in 1871 het concertgebouw Tivoli. De Kruisstraat werd dus steeds drukker en in de jaren dertig van de twintigste eeuw had de gemeente plannen om de straat te verbreden. Het terrein van de fundatie zou daardoor kleiner worden, dus het was geen wonder dat de administrateurs protesteerden. In 1935 zag de gemeente af van de plannen, maar twintig jaar later werden ze alsnog doorgevoerd. De fundatiewoning Kruisstraat 2 moest worden afgebroken en het voorterrein werd smaller. Het ijzeren hek werd vervangen door een laag muurtje.
In 1958 bood de Stevensfundatie het complex woningen aan de gemeente te koop aan voor fl. 500.000,-. De gemeente, die op 11 april 1959 eigenares werd van de huisjes, wilde het terrein betrekken bij de plannen voor een nieuw concertgebouw. Het oude gebouw Tivoli was in 1956 gesloopt en het was oorspronkelijk de bedoeling het op dezelfde plek of aan de overkant te herbouwen. De gemeente was al eigenares van de voormalige broodfabriek Het Anker op de hoek van de Wittevrouwensingel en de Kruisstraat. Als dit fabrieksgebouw en het complex van de Stevensfundatie gesloopt werden, kwam een groot terrein beschikbaar. Voor de bewoners liet de Stevensfundatie 32 galerijwoningen aan de Prinses Margrietstraat in Zuilen bouwen, die in 1960 in gebruik werden genomen.
De plannen voor een nieuw concertgebouw veranderden weer en uiteindelijk is in 1979 het Muziekcentrum Vredenburg geopend. De huisjes van de Stevensfundatie hoefden dus voorlopig niet gesloopt te worden en zij werden tijdelijk verhuurd aan studenten. In 1968 ging de sloop echter toch nog door. Ondanks protesten gingen bijna alle negentiende-eeuwse fundatiewoningen tegen de vlakte. Alleen Kruisstraat 92-94 (later vernummerd tot 130, 140 en 150) en Biltstraat 89-93 werden gespaard. Het vrijgekomen terrein werd ingericht als parkeerplaats. Later kamen er een parkeergarage en appartementengebouwen.
Het bestuur van de De Stevensfundatie vond het in 1987 tijd worden om de statuten aan te passen aan de nieuwe omstandigheden. Een jaar later werden de woningen aan de Prinses Margrietstraat verkocht aan de Woningbouwvereniging Kombinatie 77 (K77), later Mitros. De Stichting Stevensfundatie bestaat nog steeds, al heeft zij geen woningen meer. Het bestuur beheert het vermogen en verstrekt incidenteel uitkeringen.
Archief en inventarisatie
Literatuur
laatste wijziging 05-01-2013
19 beschreven archiefstukken
Inventaris
laatste wijziging 05-01-2013
19 beschreven archiefstukken
Kenmerken
Datering:
1858-1947
Toegangstitel:
Inventaris van het archief van de Stevensfundatie te Utrecht 1858-1947
Auteur:
W.B. Heins, bewerkt door J.N. van der Meulen
Datering toegang:
1994 / 2006
Openbaarheid:
Volledig openbaar
Rechtstitel:
De rechtstitel is (nog) onbekend
Omvang:
0,23 m oude verpakking
Rubrieken:
Categorie:
Archiefvormer(s):
Stevensfundatie
laatste wijziging 05-01-2013
19 beschreven archiefstukken
