1101-2 Mark van de gebuurten van den dijk te Achterberg bij Rhenen ( Het Utrechts Archief )
1101-2
Mark van de gebuurten van den dijk te Achterberg bij Rhenen
Inleiding
Algemeen
1101-2 Mark van de gebuurten van den dijk te Achterberg bij Rhenen
Inleiding
Algemeen
Een mark kan omschreven worden als: een organisatie van een beperkt aantal personen, gericht op het beheer van hun gezamenlijke gebruiksrechten op ongecultiveerde gronden. De mate waarin men gerechtigd was, hing samen met het aantal waardelen waarover men beschikte, waarbij het bezit van één waardeel gelijk stond aan het bezit van één hoeve. * Het vroegste ontstaan van markenorganisaties wordt tegenwoordig in de twaalfde en dertiende eeuw geplaatst. In die periode gingen veel traditionele gebruikers van de woeste gronden ertoe over zich in marken te verenigen, als reactie op de sterke bevolkingsgroei en de grote ontginningsactiviteit van die dagen. Met name in Oost-Nederland en op de Veluwe kwamen op grote schaal markenorganisaties tot stand.
In het Sticht waren er verschillende op de Utrechtse Heuvelrug. De term 'mark' of 'marke' komt in dit gebied overigens pas vanaf begin negentiende eeuw voor. De oudste marken, zoals die van Rhenen of Hoogland bij Amersfoort, werden 'maalschappen' genoemd en de markgenoten 'malen'. In de late Middeleeuwen breidde het aantal markorganisaties in dit gebied zich verder uit. Deze latere organisaties kwamen voort uit verbanden van in oorsprong hofhorige boeren, die hun oude domaniale verplichtingen hadden ingeruild voor een tijnsbetaling, maar met behoud van hun aandeel in de gebruiksrechten op de woeste gronden van het domein. Aanvankelijk fungeerden deze verbanden als burengemeenschap en ontbrak een formele organisatie. Pas in de zestiende eeuw ging een aantal van deze burengemeenschappen ertoe over zich in buurschappen te organiseren met een vast bestuur en een jaarlijkse vergadering, teneinde te komen tot een beter beheer van de collectieve rechten op de woeste gronden.
In de Franse tijd werd vanuit de overheid de eerste stoot gegeven om te komen tot een verdeling van de markengronden en een ontbinding van de markenorganisaties. Achterliggend motief was de wens tot verdergaande ontginning van de overgebleven woeste gronden. Onder koning Willem I bleef de wetgeving die in 1809 en 1810 op dit punt tot stand was gebracht, van kracht. Tal van markenorganisaties werden in deze periode ontbonden. Na de invoering van de Markenwet van 10 mei 1886 resteerden in de provincie Utrecht alleen nog de marken van de Gebuurten van den Dijk te Achterberg onder Rhenen (tot 1955) en die van de Malen van Hoogland (tot op heden).
laatste wijziging 01-11-2017
9 beschreven archiefstukken
Inventaris
laatste wijziging 01-11-2017
9 beschreven archiefstukken
Kenmerken
Datering:
1921-1956
Toegangstitel:
Inventaris van het archief van de gebuurten van den dijk te Achterberg bij Rhenen 1921-1956
Auteur:
K. van Vliet
Datering toegang:
2000
Openbaarheid:
Volledig openbaar
Rechtstitel:
Overbrenging van een overheidsarchief
Omvang:
0,08 m zuurvrije dozen
Rubrieken:
Categorie:
Archiefvormer(s):
laatste wijziging 01-11-2017
9 beschreven archiefstukken