Bewaring.
Het archief van de schepenbank Wanssum werd, zoals dat ook elders gebruikelijk was, bewaard in de kerk in een zogenaamde "kom", een houten kist met een afsluitbaar deksel. Alles wat zich in de kerk bevond, had gedurende de Tachtigjarige Oorlog te lijden van de krijgsverrichtingen; in 1580 werd bij Well, een dorp ter hoogte van Wanssum aan de overkant van de Maas gelegen, door Staatse troepen een schans gebouwd en hebben "... twee vendele crychsvolck een tytlanck gelosiert..." het kerkmeubilair vernield, de klok en het uurwerk gestolen "... und onse kerspels com mit alle schriften genomen, verbrant und verdestruit...". *  Waarschijnlijk is bij die gelegenheid slechts één archiefstuk bewaard gebleven, namelijk het oudste gerechtsprotocol. *  Ongeveer anderhalve eeuw later werd het inmiddels ontstane archief nogmaals geteisterd, ditmaal door een overstroming van de Maas in 1740. Het water bereikte een dermate hoge stand, dat het de kerk binnenstroomde en alle archiefbescheiden die zich in de schepenkom bevonden, doorweekte. Het archief werd door de toenmalige secretaris, de reeds eerder genoemde Oswald Theodoor Liefkens, gedroogd en opnieuw geordend. Hij deed dit in zijn woonplaats Venray. *  Bij die gelegenheid moet hij “… eenenveertig pakken dossiers met gerichtszaken…..” hebben "...nagezien en met opschriften geteekend...", zoals in de Verslagen omtrent 's Rijks oude archieven (VROA) van 1889 *  is vermeld. De kosten van deze werkzaamheden werden in de gemeenterekening van 1741 verantwoord. * 

In het hoofdstuk "Geschiedenis van Wanssum" stelden wij reeds, dat de komst van de Fransen in 1794 het einde van de schepenbank inluidde. Aanvankelijk bleef alles nog bij het oude, totdat de commissaris van het gouvernement in de veroverde landen tussen Maas, Rijn en Moezel op Pluviôse 4 An VI (23 januari 1798) besloot om "les autorités publiques actuellement subsistantes en chaques ville, bourg, paroisse ou communauté, sous le titre de magistrat, de régence, de consulat, de sénat, d'echivenat, généralement sous quelque titre et qualification que ce soit, tant judiciaires, qu 'administratives et municipales..." op te heffen. Verder werd besloten dat de archieven verzegeld moesten worden. Er zou later ter plaatse een inventaris worden gemaakt door aangewezen commissarissen en tevens zou de overbrenging van de bestaande overheidsarchieven naar de nieuw opgerichte rechtbanken plaatsvinden. *  Van een zodanige inventarisatie is echter bij de huidige ordening en inventarisatie niets gebleken. Er zijn evenmin aanwijzingen, dat het archief in zijn geheel naar een andere plaats is overgebracht, maar wij konden wel vaststellen, dat het in de loop van de 19de eeuw over een aantal bewaarplaatsen verspreid is geraakt, hetgeen een nadelig effect heeft gehad op de latere overbrenging en de volledigheid van het archief op dit moment.

Overbrenging.
Bij Koninklijk Besluit van 9 oktober 1883 werd bepaald, dat "de oude rechterlijke archieven, welke dagtekenen van vóór de invoering van de Fransche wetgeving en thans nog ... bij de gemeentebesturen of de hypotheekbewaarders berusten ..." dienden te worden overgebracht naar een Rijksarchief. *  Dat deze overbrenging niet geheel vlekkeloos is verlopen, heeft waarschijnlijk te maken met het vrij onduidelijke lot dat het archief van Wanssum in de 19de eeuw heeft ondergaan. Wij leiden dit af uit een vergelijking van een aantal afleveringen van de Verslagen omtrent 's Rijks oude archieven (VROA), te weten:

a. de VROA van 1889, bevattende een "Overzicht der oude archieven van Limburg, zich bevindende op de raadhuizen, schoollokalen, pastorieën en in particuliere woningen", * 

b. de VROA van 1896, bevattende een opsomming van rechterlijke stukken, welke van een niet nader aangeduide bewaarplaats te Wanssum werden overgebracht naar het Rijksarchief, * 

c. de VROA van 1901, bevattende een opsomming van rechterlijke en bestuurlijke stukken, welke door het Rijksarchief werden overgenomen van het gemeentebestuur. * 

Uit de onder a. bedoelde bestandsopname blijkt, dat zich "op het raadhuis" een aantal schatheffersrekeningen, bijlagen bij de rekeningen, verordeningen en andere stukken bevonden, terwijl de stukken van rechterlijke aard (waaronder voogdij) en een groot aantal rekeningen en bijlagen in het huis van de koster werden aangetroffen.

Leggen wij dit overzicht naast de onder b. en c. bedoelde verslagen, dan vallen twee dingen op: ten eerste, dat de stukken van rechterlijke aard volledig werden overgebracht; in 1896 *  kwamen zelfs stukken boven water, die in 1889 niet waren gesignaleerd. In 1901 volgden de overige rechterlijke stukken.Ten tweede, dat de stukken van bestuurlijke aard in 1901 slechts gedeeltelijk werden overgebracht; met name de gemeenterekeningen - die in 1889 nog vrij volledig aanwezig bleken te zijn - zijn sindsdien grotendeels spoorloos. Dit betreft vooral de rekeningen over de periode 1650-1760. Navraag onzerzijds op de pastorie en in het gemeentehuis van Wanssum leverde een negatief resultaat; de vermiste rekeningen bleken er niet aanwezig te zijn. Het verloren gaan van deze bestuurlijke stukken houdt ons inziens verband met het feit, dat het voornoemde K.B. van 1883 alleen de overbrenging van rechterlijke stukken regelde. Aanvankelijk werd dan ook uitsluitend aan deze eis voldaan, maar in 1901 werden ook stukken van bestuurlijke aard overgedragen, zodat de oude eenheid van het schepenbankarchief op grond van de tweeledige taakuitoefening weer hersteld kon worden.

Frappant is, dat zich uit de voornoemde periode (1650-1760) toch een aantal rekeningen in het archief bevindt en dat dit net die exemplaren zijn, die in 1889 niet werden genoemd. *  Slechts een viertal hiervan wordt in de VROA van 1901 genoemd als zijnde overgedragen. *  Aangezien in later jaren geen overdracht meer heeft plaatsgevonden, moet worden aangenomen, dat de VROA van 1896 en 1901 in dezen onvolledig zijn geweest in hun opsommingen.

In 1901 werden ook stukken (twee portefeuilles) overgebracht van in en na de Franse Tijd, zodat de totale omvang van het archief bij het begin van de ordening en inventarisatie circa twee en een halve meter bedroeg, bestaande uit een twintigtal portefeuilles en een aantal delen en banden, tezamen zeven.

Onze inventarisatie werkzaamheden kregen hun beslag in de periode oktober 1980 - juli 1981.