De schepenbank, die het hierna beschreven archief heeft gevormd, bestaat al in 1277. Van het archief uit de eerste eeuwen van het bestaan van dit lichaam is vrijwel niets bewaard gebleven. De schepenbank heeft twee taken, namelijk een rechterlijke en een bestuurlijke. De rechterlijke taak valt weer uiteen in de criminele rechtspraak (berechting van zware misdrijven), de correctionele rechtspraak (berechting van kleine vergrijpen), de civiele rechtspraak (uitspraak doen in geschillen tussen twee partijen) en de vrijwillige rechtspraak (o.a. het registreren van overdrachten). In 1795 komt in Nieuwstadt een brief aan van de 18e fructidor an III, afkomstig van de administrateur van het kanton Roermond. Deze brief houdt onder andere in, dat bij de ontvangst ervan de schepenbank ophoudt te fungeren. Drie municipaliteitsleden nemen het bestuur over. De oudste schepen blijft in functie totdat de vrederechters in het kanton Roermond aangesteld zijn. *  De nieuwe bestuurders hebben de rechterlijke taak van de voormalige schepenbank nog een tijdje uitgeoefend. Het register van overdrachten loopt tot in 1797 en in het rolregister zijn nog gerechtszittingen tot in januari 1796 bijgeschreven.