2502 Gemeentebestuur van Dieren ( Gelders Archief )
2502
Gemeentebestuur van Dieren
Inleiding
2. De gemeentebesturen van Velp en Dieren, 1811-1817
2502 Gemeentebestuur van Dieren
Inleiding
2.
De gemeentebesturen van Velp en Dieren, 1811-1817
In 1811 bepaalde een beschrijving van departementen, arrondissementen, kantons en gemeenten o.a. de vorming van de afzonderlijke mairieën (gemeenten) van Velp en Dieren binnen het kanton Velp. * Een en ander was het gevolg van de inlijving van het koninkrijk Holland bij het keizerrijk van Napoleon en de daarmee samengaande invoering van het Franse bestuursstelsel. Aan het hoofd van de plaatselijke besturen van de mairieën van Velp en Dieren kwam een 'maire' te staan. In Velp betrof dit de voormalige schoutsecretaris van het schoutambt Rheden L.J. van der Sluis. In Dieren werd de bestuurlijk onervaren baron G.J. van Rhemen, van de Gelderse Toren * , als zodanig benoemd. Net zoals de voormalige schouten protocolhouder waren geweest, oefenden de maires van Velp en Dieren op hun standplaatsen vanaf 1812 ook de financieel lucratieve notarisfunctie uit. *
De maire werd bijgestaan door twee adjunct-maires ('adjoints'), die men zou kunnen vergelijken met wethouders. Te Velp vond hun aller installatie plaats op 13 maart 1811 in een niet nader aangeduid logement. In Dieren geschiedde dit in de herberg 'De Kroon'. *
De maire en zijn adjuncten werden in hun bestuur gesteund door een municipale raad (gemeenteraad) die weinig bevoegdheden had. Uit de benoeming van de eerste Velpse raad blijkt bovendien dat de leden ongevraagd waren genomineerd. De meesten van hen hadden daar weinig of geen moeite mee, omdat zij reeds bekend waren van het voormalige ambtsbestuur. Maar een enkele genomineerde zoals J.F.W. baron van Spaen, ooit president-ambtsjonker van Rheden, vond zich in deze nieuwe bestuurlijke context volstrekt niet op zijn plaats, en bedankte voor de eer.
Met de daadwerkelijke scheiding tussen de rechterlijke en uitvoerende macht verdween ook het Veluwse landgericht. Hiervoor in de plaats kwamen vrederechters in elk kanton. Het kanton Velp bestreek de beide mairieën Velp en Dieren. *
In Dieren kocht men ten behoeve van de administratie in 1811 voor het bedrag van 1375 gld. een eenvoudig pand dat als gemeentehuis van die plaats ging dienen. Het zou op dominiale grond aan de landspassage, thans de Hogestraat, hebben gestaan. * In het gemeentearchief bevindt zich nog een plattegrond van dit onderkomen, dat tevens als politiebureau fungeerde, en over gevangenisruimte in de kelder beschikte. * Na de opheffing van de gemeente Dieren verloor het gemeentehuis zijn functie en raakte het weldra in verval. In 1819 werd een gedeelte van dit huis verhuurd aan de gerechtsdienaar M. Vrijheid. * Dit bood echter geen oplossing voor de staat van onderhoud van het pand, want nadat de huurder in 1821 tot armoede was vervallen en zijn huursom niet meer kon betalen, werd opnieuw bij Gedeputeerde Staten getracht toestemming te verkrijgen tot verkoop van het object en de opbrengst in mindering te mogen brengen van de personele omslag (= belasting). Dit laatste werd redelijk geacht omdat het pand ooit door een omslag op de ingezetenen van Dieren aangekocht was kunnen worden. *
Een verklaring van de ambtssecretaris van Rozendaal, die waarschijnlijk in de aanloop tot de vereniging met Velp aan het begin van 1811 is afgelegd, en waarvan een afschrift bewaard is gebleven, * biedt inzicht in de slechte financiële positie waarin dit zelfstandige ambt verkeerde. Hij schrijft: 'Dat dit ambt te voren is geweest ene heerlijkheid in welke gene ambtsbesturen bestonden, en al wat tot de administratie der politie en justitie vereischt wierd, door den tijdelijken heer bekostigt is geworden. Dat vervolgens de heerlijkheden vernietigd zijnde, bij het Departementale reglement van den jare 1802 zijnde bepaald, dat deze heerlijkheid als een bijzonder schoutambt zal worden geconsidereerd, en aldaar ingevoerd, dezelve administratie zo ten aanzien van de justitie en politie als in de andere schoutambten. Dat dien ten gevolge ook aldaar is aangesteld een scholtis, mitsgaders twee leden, met den rigter als president het ambtsbestuur aldaar
uitmakende, * en een ambts secretaris'. Omdat een zgn. ambtskas voor de lokale inkomsten en uitgaven ontbrak en een pas in 1805 doorgevoerde plaatselijke verponding en personele omslag niet konden worden ingevorderd wegens 'onophoudelijke zwarigheeden (..) gerencontreert in het bekomen van perzonen tot de benodigde werkzaamheden geschikt en gewillig', was aan het einde van het jaar 1810 over de afgelopen acht jaren nog geen cent aan salaris aan bestuursfunctionarissen en personeel uitgekeerd.
uitmakende, * en een ambts secretaris'. Omdat een zgn. ambtskas voor de lokale inkomsten en uitgaven ontbrak en een pas in 1805 doorgevoerde plaatselijke verponding en personele omslag niet konden worden ingevorderd wegens 'onophoudelijke zwarigheeden (..) gerencontreert in het bekomen van perzonen tot de benodigde werkzaamheden geschikt en gewillig', was aan het einde van het jaar 1810 over de afgelopen acht jaren nog geen cent aan salaris aan bestuursfunctionarissen en personeel uitgekeerd.
In deze context valt te begrijpen dat Rozendaal in 1811 aan de nieuw gevormde gemeente Velp werd toegevoegd.
laatste wijziging 20-01-2021
50 beschreven archiefstukken
32 gedigitaliseerd
totaal 1.658 bestanden
Inventaris
laatste wijziging 20-01-2021
50 beschreven archiefstukken
32 gedigitaliseerd
totaal 1.658 bestanden
Kenmerken
Datering:
1811-1817 (1819)
Auteur:
W.J. Meijerink, W.F.M. Ahoud
Categorie:
laatste wijziging 20-01-2021
50 beschreven archiefstukken
32 gedigitaliseerd
totaal 1.658 bestanden