Het Gelders Genootschap tot bevordering en instandhouding van de schoonheid van Stad en Land werd opgericht in 1919. De organisatie stelt zich tot doel: het bevorderen van de schoonheid van de provincie Gelderland in de meest uitgebreide zin. Dit doel tracht het Genootschap te bereiken door gemeenten en particulieren behulpzaam te zijn bij initiatieven gericht op de bevordering van het schoon in stad en land. Het Gelders Genootschap adviseert bij aanvragen voor bouwvergunningen (voornamelijk aan gemeenten in Gelderland) en bij aanvragen voor wijzigings- en sloopvergunningen van (beschermde) monumenten. Tevens adviseert het Genootschap gemeenten en bewonersgroepen inzake stads- en dorpsvernieuwing.

Het Bureau van het Genootschap is ingesteld bij de reorganisatie in 1967 en is belast met de beleidsvoorbereidende en beleidsuitvoerende taken van de vereniging en haar commissies. Tevens verzorgt het Bureau de advisering aan GS betreffende vrijstellingen van de verordening tegen landschapsontsiering en het secretariaat van de Federatie Welstandstoezicht (periode 1973-1987) en de Stichting Ons dorp kan schoner (vanaf 1974). Het Bureau dat onder leiding van de directeur staat, bestaat uit het secretariaat, de administratie en de rayonarchitecten van de welstandscommissie.

De Gelderse Welstandscommissie werd op 1 januari 1967 door de vereniging ingesteld als opvolger van de Gelderse Schoonheidscommissie uit 1923. Deze vaste commissie bestaat uit een voorzitter, een burgemeester van een Gelderse gemeente, een aantal van een gemeentebestuur deel uitmakende leden en deskundige leden op het gebied van architectuur. De leden worden benoemd en ontslagen door het bestuur van het Gelders Genootschap. De commissie heeft als taak bouwplannen te beoordelen uit een oogpunt van welstand in de ruimste zin. Hieronder wordt tevens begrepen het bevorderen van de totstandkoming van een goed architectonisch en stedenbouwkundig geheel en het daaromtrent desgevraagd en ongevraagd schriftelijk uitbrengen van adviezen aan de deelnemende gemeenten (leden) alsmede het bestuur van de vereniging, het provinciaal bestuur en andere overheidsorganen. De Welstandscommissie heeft de advisering over bouwplannen gedelegeerd aan regionale subcommissies. De subcommissies zijn belei
dsuitvoerend en adviseren uitsluitend over de welstand van bouw- en wijzigingsplannen.

Naast de Welstandscommissie heeft het Genootschap verschillende commissies ingesteld:
- Financiële Commissie (van 1973 tot 1978 functionerend onder de naam Commissie Besteding rente van het kapitaal): een permanente financiële adviescommissie van het bestuur.
- Functionele Commissie Woning en Woonomgeving (voorheen de Commissie voor Uitwerkingsplannen): begeleidde de adviesaanvragen over bouwplannen van gemeenten.
- Functionele Commissie Bebouwing en Inrichting Buitengebied: adviseerde over agrarische bouwplannen en bebouwingen in de buitengebieden van gemeenten.

De twee functionele commissies (periode 1972-1982) fungeerden als overlegorgaan voor de Welstandscommissie en verrichtten studies voor het Genootschap.
- Monumentencommissie (periode 1963-1965. In de periode 1975-1987 was de Monumentencommissie van de provincie Gelderland in het Genootschap opgenomen): adviseerde de provincie over het plaatsen van gebouwen op de provinciale monumentenlijst en het Gelders Genootschap over het toekennen van subsidies voor kleine monumenten.
- Landschapscommissie (periode 1940-1947 en 1963-1971): had als taak het in stand houden van het landschappelijk waardevolle in Gelderland en was werkzaam op het gebied van de groenvoorziening in stad en recreatiegebieden, ontgrondingen en bescherming en restauratie van bomen.